Castell Conwy CERDDI

Sut i droi castell tu chwith allan

Adeiladwyd fi â’m tu allan yn wyn

yn ddisglair â chalch hyd nes fy nymchwel

a’m dinoethi,

fy haearn, fy mhlwm cilfachau popeth o bwys wedi’i rannu.

Nid dim ond y concwerwyr fu’n chwalu,

bu bysedd blewog

yn bachu cerrig mewn sawl mân chwalfa,

ai dymchwel ydi o

pan fo ffermwr yn adeiladu sgubor â lintelydd cain?

Fy nhyrrau crynion yn betalau’n agor yn ffenestri to

ar graig y môr i golomennod gwynion lanio

ar fy ffenestri. Llifa’r glaw trwy fy nghragen yn ddiferion

a’r lleithder yn golchi ac yn golchi,

yn creu mwsoglau a chen newydd,

fy holl boblogaethau yn agored i’r awyr,

a dim ond y rhai ifanc iawn ruthra yn ansad

eu breichiau ar led yn hanner disgyn hyd nes

i’w dwylo bach poeth afael yn fy ystlys garreg.

Charlotte Wetton

Y nant tu allan i Gastell Conwy

Tyr y dŵr dros fy ngherrig / ar wely tywodlyd y tu allan i’r castell / ewyn

yn arnofio a chwalu is lawr / fy nhraed yn suddo mewn tywod / gwyliaf / sut mae’r

wyneb fel drych / gwelaf fy hun yn y drych / a’r drych yn malu /

yn symud wrth i gorff ymddangos / ymestyn yn siapus / corff nid annhebyg

i fy un i / wedi’i greu o blygiadau a chwyn a’r / gleiniau dŵr yn diferu o’i chluniau / gleiniau yn llithro lawr wyneb y graig / eu holion ar fwsogl llaith / gleiniau’n dychwelyd i’r nant / ymestynna ei breichiau / plyga’r corff / ail-lunia / y corff yn symud yn barhaus / a meddyliaf am fy nghorff fy hun / wrth i mi sefyll yn y niwl / ar lan afon Conwy / teimlaf boenau fy nghorff / fydd yn chwalu fel briciau ymhen amser / ac rwyf eisiau edrych

fel y corff o’m blaen / drych ydyw / ac wrth i mi ystyried y fenyw siapus

a’r modd mae’n symud/ a niwl y lle / todda’n ôl i’r dŵr / diferu

i ffwrdd / ei siâp wedi mynd / ar lan afon Conwy meddyliaf / a meddyliaf a meddyliaf am

gorff nid annhebyg i fy un i.

Willow Michael

Annwyl Himeji

Tybed petaen ni’n gymdogion,

y gallem fod wedi uno, dau deyrn yn un?

Neu a fyddai dy zinmen-seki yn dychryn fy nreigiau,

a fy nhyllau lladd yn amddiffyn rhag dy grehyrod?

Clywsom y bomiau yn cael eu gollwng arnat gan yr eryr

a’th furiau gloyw gwyn yn cynnal goresgyniad y samwrai.

A glywaist ti am dwyllwyr Glyndŵr?

Pymtheg wythnos yn dilyn tric y labrwyr ffug.
Mae ein brwydrau o ddyddiau’r siogyniaid a’r canol oeswyr

yn profi ein bod yn chwaraewyr teilwng i’r anfeidrol.

Bydd yn ymwybodol bod y golau a ddisgleiria yn ein cadeirlan ni,

sydd wedi'i beintio ag arlliw y gwydr lliw,

sy’n sychu’r sbyngau mwsogl gwyrdd,

yr un haul ag sy’n machlud ar dy gastell di.

Â ninnau’n galw ‘Duw fo o’n plaid’

atebaist tithau ‘amu amida butsu’.

Ac er na allem gyfarfod byth

cawn ein cyflwyno trwy gyfrwng llwch ar esgidiau twristiaid,

a thrwy’r ‘sut mae’ a’r ‘konnichiwa’ a gynigir

ac a gyfnewidir gan fyfyrwyr a chan gyplau wedi ymddeol.

Yng nghalon Conwy ac yn kokoro Himeji

curwn fel un, ein croen yn glai crychlyd.

Fe daflwn fy hun atat

ond rwyt ymhell tu hwnt i dafliad carreg.

Ers talwm ofnem y byddai’r sêr yn syrthio

ond rhyw ddydd byddwn efo’n gilydd yn eu mysg –

yno bydd shachihoko a draig goch yn dawnsio.

Wedi’r cyfan , ’dan ni’n mynd ddim iau.

Isabella Gaywood

Geirfa

Zinmen-seki Tacteg amddiffynnol Siapaneaidd o gerfio wynebau dynol mewn carreg er mwyn twyllo ymosodwyr a gwneud iddynt gredu fod yna filwyr o amgylch y castell.

Namu amida Butsu – yr hyn sy’n cyfateb i “Duw gynorthwya fi” mewn Siapanaeg. Golyga dy fod â ffydd yn Nuw ac yn mynd i’r nefoedd.

Konnichiwa – cyfarchiad Siapanaeg.

Kokoro – y dywediad yn Siapan am ‘enaid’, bron yn cyfateb i deimlad greddfol.

Shachihoko – Anghenfil y môr yn chwedloniaeth Siapan gyda phen draig a chorff pysgodyn. Maent i’w gweld ar do castell Himeji.

Algâu Conwy

Yn swatio rhwng dwy hen garreg, mae algâu gwyrdd, fferins

llachar septig, sy’n lliw sur yn fy ngheg, yn diferu ar groen

fy nghefn wrth i’m crys godi a finnau’n plygu’n grwm dros lyfr nodiadau,

yn trio creu gwell cerdd na hon. Rhywbeth arwrol a theilwng

i anrhydeddu a dyrchafu’r murddun hwn yn chwedl; yn cynnwys carcharorion

afiach, brenhinoedd barus, gweision direidus, breninesau coll;

gwastrodion diniwed a marchogion llwgr, wedi’u dwyn o Chaucer,

wedi’u hail beintio a’u hail brintio i’w gosod ger y Mabinogi, ymysg

chwedlau’r oesoedd.

Ac eto, mae’r dŵr, a’r mymryn algâu wedi

fy fferru i fêr fy esgyrn. Dyma’r unig wir gof o fy niwrnod

yng Nghonwy. Ni allaf ail adrodd yr un ffaith, er mor fawr fy niddordeb

ar y pryd. Mae’r ias hon wedi gwthio’i hun rhwng rhigolau fy ymennydd fel pe bai

wedi’i phlannu yno, i ledaenu ac i sugno ymaith syniadau mwy rhamantus

gan fy ngadael â dim ond piod, rhedyn a tharth. Gwnaeth

fi’n ddall, gadawodd i mi faglu ar y grisiau i mewn

i ffynhonnau dwfn, di-ddŵr, sy’n llawn adleisiau.

Valentina Ashdown

Gwarcheidwaid Conwy

Mae anadl gwyn, od

yn gwyro trwy’r coed,

yn holi’r dail ’di sgymblo

am bopeth sy’n hanner atgof ganddynt,

popeth sy’n dal ei afael

fel y pysgod

wedi’u bachu uchod.

Yr unig un sy’n ateb yw’r castell

â’i waliau llaethwyn a’i ddistiau cawraidd

yn cofio gwledd:

moch sugno,

cwningod tewion,

sbeis llawn blas o’r Dwyrain.

Y bwrdd, creulon ond gonest,

yn cynnig y cyrff,

a sudd coll y mafon.

Ac yna mae’r haul yn camu o du ôl i’r cwmwl,

yn ceisio cofio

a’i geg aur yn cusanu

ymylon llaith y cerrig,

y corneli tywyll,

ac yn creu hynny o hyfrydwch a all

ond mae’r môr yn curo yn erbyn y clogwyni,

yn galw am y darnau coll o amser –

gwragedd

a eisteddai yn uchel yn y tŵr

yn cael eu hudo gan y lleuad ddisglair lawn,

yn troelli eu plethi a llysiau’r cwlwm

ar eu cwrcwd yn droednoeth

yn aros am y dienyddiwr tawel.

Mae’r dŵr aflonydd hwn,

yr heli hwn,

yn tywallt ei hun

fel na a dim yn angof.

Leneta Hey

Yr hyn a alwant

Cerdda rhai plant i mewn i’r tyrau,

gorwedd ar lawr wedi diflasu, gwthio

eu traed i fyny yn erbyn y muriau.

Crafu eu henwau,

eistedd ddigon hir i allu galw’r

lle yn eiddo iddynt.

Mae’r ystafelloedd yn atsain ac yn tyfu o’u dinistr.

Carreg yn llaith ag anadl betrus sy’n chwythu

i mewn i’r waliau mandyllog ac allan tua’r môr.

Y môr, na alwa’i hun yn hynny

ond sydd beth bynnag

yn taflu’i hun ar y lan.

Y lan, na alwa’i hun yn hynny ond sy’n sefyll

yn gadarn wrth gyfarfod â’r môr

a’r awyr hallt.

Gwasgfa yng nghefn y gwddf.

Mae’r anadl yn sibrwd

ac yn cuddio yn y craciau, yn cael ei alw i’r golwg

ac yn camu i’r goleuni, yn ymestyn

ar hyd yr ystafell a alwyd ganddynt unwaith

yn eiddo iddynt.

Lucy Giles

Planhigion fel cymrwd

Safai fy nhad ymysg y llwyni rhosod yn y cefn,

ac yntau bellach ddim yn y tŷ.

Roedd yna â finnau’n gwyngalchu’r waliau

haf diwethaf, yn sbecian trwy’r

ffenestri. Yn edrych ar y blodau

ar fwrdd y gegin wrth ymyl llyfrau

ysgol Mam a’r allweddi. Tro nesaf, dof â

blodau, y rhosod hynny, trwy’r briciau.

Mwsogl a chen sy’n cropian bellach

allan o graciau’r hen gastell, yn gwthio

trwy’r hyn sydd yno eisoes, fel y gwna’r

deufor-gyfarfod islaw. I mewn i’r môr, yn ymgordeddu.

Yn plethu fel coronau blodau y plant

a’r stwff arferai fod ar lawr

y neuaddau gwledda. Planhigion yn sychu

o dan fersiynau paent sych o’u hunain.

Ydi o’n beth drwg mod i eisiau gweld y waliau’n chwalu

ychydig mwy, i weld y byd tu allan o bob

cyfeiriad? Fel y gall y blodau ddod i’r golwg.

Mae yna glogwyn i lawr hyd at y ffordd a

tydi o bellach ddim yn unrhyw un o’r ceir,

nag yn y dref tu hwnt. Efallai ei fod erbyn hyn

ym mylchau’r wal orllewinol, lle mae posib gweld y môr

yn gwthio a thynnu a’r tir tu hwnt, a’r holl bosibilrwydd.

Bryn Williams

Cwestiynau i Gonwy

Oeddet ti’n gweld y gwaed

ar y mur gwyngalchog?

Oeddet ti’n clywed sgrech

o dŵr y carchar

sy’n fil o droedfeddi o uchder,

sy’n chwythu aroglau gwledda

trwy ffroenau

y dynion condemniedig

uwchlaw y neuadd fawr?

Ymestynna caer Conwy

o gylch yr hen dref,

yr eironi o warchod

yr ysbeilwyr rhag ysbeilio,

gwarchod rhag ffermwyr

sy’n talu degwm a threth

i Frenhinoedd a Breninesau

rhag iddynt geisio boddi

yn eu tywallt gwaed eu hunain.

Fel y Rhufeiniaid,

Hadrianus neu Antoninus,

pam fod ymsefydlwyr

yn adeiladu muriau cerrig

ar hyd y ffiniau?

Pam adeiladu cofebau

i’w grym, arwyddion gwacsaw

o’u cyfoeth a’u nerth

a chadw’u hunain ar wahân

i’r tir sy’n eiddo

i chdi, a fo, a hi, a finnau?

Alfred Davidson

Iau na waliau

Mae fy nhraed, mewn esgidiau cryfion,

yn sefyll ar goed sy’n iau na’r waliau.
Mae waliau llaith yn suddo i mewn i

bridd mwy llaith na’r

glaw ar fy nghôt.

Cerddaf

i fyny waliau ar risiau

sy’n troelli a throelli,

troelli, dw i’n sâl –

efallai fy mod i’n sâl

yn fy mhen,

dw i’n troelli, yn teimlo’n sâl

ar risiau culion, troelli

a throelli – yna i fyny,

yna allan, ac mae yna olau.

Mae’r awyr yn llaith

â niwl sy’n dringo

i fyny’r bryniau. Rwy’n gogwyddo,

gogwyddo. Edrychaf i lawr – efallai

y byddaf yn sâl, felly gafaelaf yn y ganllaw

sy’n iau na’r waliau –

sy’n stopio’n rhy isel

uwch fy nghrimog

i dawelu fy nerfau

ar ddiwrnod mor

wyntog â hyn.

Er gwaethaf hyn

edrychaf allan – mae pâr

o adar duon, brain –

dau jac do yn swatio

yng ngwarrau ei gilydd

rhwng y rhagfuriau

ac yna’n hedfan

yn ddiogel rhag y gwynt a’r glaw

i gartref mewn twll llofruddio.

Pyla fy llygaid yn y tywallt glaw,

mae cychod yn gorwedd a gwyro

ar y tywod – wedi’u hesgymuno

gan ruthr y trai.

Gwelaf ambell

jac do arall. Hedant

i fyny simneau. Yno

mae’r flwyddyn 1881

wedi’i cherfio

mewn rhigolau byrhoedlog

trwy garreg

a mwsogl

uwchben

y llythrennau WJ;

mae o wedi marw ond,

dacw fo

yn iau na’r waliau.

Finnen McNiffe

Castell Conwy

Rhuthrwn

i lawr

y grisiau,

llifo trwy

ddorau

llaith,

traed yn curo

wrth i ni godi

ein coesau

mewn jîns sy’n glynu

a thaflu ein

cyrff wedi eu dyrnu gan wynt

trwy’r capel,

gwallt wedi’i lafoerio

a’i droelli’n rhydd.

Dw i’n amau

bod y merched

yn y muriau,

yn drwm

â pheisiau

a gwerthydau

a gwaddolion,

yn gallu ein clywed

yn rhedeg

a rhedeg

fel y gwnaethon nhw

yn eu breuddwydion.

Liberty Sharma

Ysbrydion Castell Conwy

Clwyda’r Frân a’r Caneri ar dŵr y capel;

yr holltau saethau yn drwm dan gen a blodau wedi’u tagu.

Saif y garreg wedi’i gwisgo gan law a chan feirioli

dan ofal corfflu o grafangau cudd y Gigfran.

Y cloc gwelw a’r aelwyd dolciog, eu gwerth parhaol –

dan warchodaeth Sistersiaid a dyngwyd i droedio’r byd.
Pa broffwydoliaeth sydd yng nghudd yng nghulfor a hesg Conwy

dan glogynnau gwinau gwelw a llaswyr llygredig?

A eneinir hwy o gorff herciog yr eglwys i hwylio a llithro

i neuaddau crwn o gerrig hen lle bu eu hanrhydedd farw?

Wedi’u dedfrydu i stelcian a styrio o’r seler i’r twmpath

wedi'i nodi gan aroglau meillion? Y meistr a’r helgwn.

Golchant dir arfbeisiol ag og a swch,

mae enwau wedi’u herydu yn gwagio’r gwlith o’r ffynnon.

Gweinidogion, meibion Llywelyn, yn eu horiau olaf

yn cysuro’r distaw heb na deigryn na gwg.

Cynghorant y rhai mewn gefynnau ar lwybr y carchar,

dynion mewn clogau a’u heneinio wedi lleddfu llid Edward;

mewn cocŵn rhag y gwynt ers oesoedd

eu siâp yng nghudd rhag fflach y fflint yn mygu.

Canrifoedd o ludw a golau mud yn trwblo,

gwyntoedd sychion yn byw yn rhwyd y nos,

wedi’u dedfrydu i dramwyo meini y clogwyni a’r ysgyrion

ac i grwydro ar hyd bryniau sydd cyn hyned ag amser.

Tom Frankland

Mynydd y Cnawd

Eisteddwn wrth ochr

colomen, bron nad oedd yn golomen wen,

yn nythu rhwng creigiau llonydd,

oedd dal yn llaith â chusan mam

wedi’i bachu o’r môr a’i niwl.

Mae yna wlybaniaeth ar fy llewys,

ar ffwr fy nghôt, fy amdo,

cusana’r cymylau hyn leithder ar y garreg

sy’n fy nghyffwrdd.

Drewdod annwyl ceg

mam yn ymestyn fel

y môr,

anadl mam yn falch uwch y coed, yn drwm

â mêl a lemwn,

wedi’i sugno i gael maeth.

O rigolau meddal, chwyth y gwynt waddodion

i’r waliau fu unwaith yn wyn,

fel y golomen a gamgymron am golomen wen,

y jac do a gamgymron am fwyalchen;

mor ddu â bricsen lle

mae lleithder yn taro

fy llewys pluog.

Rebecca Gevaux

Côt o baent

Mae atsain y nenfwd yn crecian

wedi hen ymadael. Wedi llithro o’r ffrâm

gyda thylluanod y nos a murmur

y neuadd. Dim ond y colomennod arhosodd

yn crwydro hyd y distiau ceimion,

y rhai a losgwyd, ac sy’n diferyd – golygfa’r cwymp.

Mae triptych o dalpiau mwsogl yn dringo ar hyd pob wal.

Nid yw waliau’r castell hwn yn swatio

rhwng y bryniau, ond yn hytrach maent yn figyrnau cleisiog

bocsiwr sydd wedi cau ei ddwrn. Hiraethais am y dyddiau hynny

cyn i’r golau sbecian trwy’r

bylchau bach rhwng y cerrig;

pan roedd esgyrn noeth yr adeilad

yn gwisgo dillad euraid

cartref.

Syrthiodd fy nenfwd, a disgynnodd

yr wybren; dinoethwyd popeth;

cwympodd y plaster.

Gwagiodd ei ddicter poenus llaith y ffynnon.

Treiddiodd y golau trwodd o’r castell

ar y bryn. Daeth y gweithwyr,

crawio trostaf, slafio oddi tanaf;

gweithio ar yr hen ddistiau

hyd nes bod disgleirdeb newydd y paent gwyn

yn gwnïo pleten hyd y gwniadau.

Jacob Broughton-Glerup

Wyth tŵr i Gastell Conwy

Yn y bôn mae’n fater o ddangos nerth,

y castell a wnaed o garreg, o dywod o garreg,

arch ar gyfer cyrff meddal, ac erfyn i’w gwasgu.

Waeth heb yr amddiffynfeydd naturiol

wrth i deyrnas fachu tir, fachu afon, fachu môr

mewn gefel wrth ymledu fesul modfedd. Gwna’r castell

gylchoedd o’n hamgylch ni, muriau o drwyth esgyrn

a grym wedi’i ymgaregu, clecian cregyn cynlluniau blêr

ble mae gwynt y môr yn chwibanu trwy’r craciau.

Mus musculus: tarddiad mouse, a mussel

a muscle, cyhyr tynn yn ymestyn i fyny ac i lawr

o dan y croen, neu gragen las fel llygoden

lle mae perl, y seithliw oddi fewn,

calcsbar oddi allan a chylch y llanw am bob

gaeaf o wrthsefyll fesul lled un bys, yn tyfu’n drwch dan

bigau’r gwylanod a grym y dŵr wrth i’r storm nesáu.

Zoë Skoulding

Negeseuon y Colomennod

Oer a blinedig a llaith. Hanner yn y presennol, hanner

ym 1283 mewn gŵn canoloesol a choron,

yn cerdded ar hyd y neuaddau hyn, wedi’i amgylchynu

gan y muriau hyn, heblaw eu bod yn

wyn a’r rhain yn llwyd, y gwyn yn lliw sydd wedi’i hen

olchi i ffwrdd. Daeth niwl fel llwch dros y coed

wrth i’r gwynt ysgwyd eu dail, fel petai ysbrydion

yma yn amgylchynu’r olygfa. Ni all castell mor

fawr ac mor dal adael i’w amddiffynfeydd gwympo.

Dychmygaf fyd oedd yn ddihangfa o’r byd

sy’n bod, ac yna dychwelaf yn ôl i

adfeilion y muriau ac aroglau piso. Mae’r

colomennod yn casglu o’m hamgylch, gweledigaeth

wen a llwyd, yn sibrwd eu cyfrinachau

o’u hamser yn cario negeseuon a

a chymaint ganddynt i’w ddweud. Dywedant wrthyf

be ddigwyddodd yma, yn y fan hyn, a finnau’n sefyll uwchben

clamp o dwll yn y ddaear yn dychmygu

lladdfa o gyrff islaw yn pydru.

Wedi’r cwbl, nid yw hanes ond atgof, chwedl colomen

am yr holl bethau nad aethant dros gof ganddynt hwy.

Rachel Saunders

Castell Conwy a Himeni-jō

Yn y dwyrain

cyfyd y crëyr gwyn,

yn fwa gosgeiddig uwch ben,

yn curo amser i atgof cateyrn

o’r drymiau rhyfel.

Shirasegi-jō

Yn y gorllewin

marchoga cudyll ar y gwynt

adenydd lliw llechen a chraig,

o’i wylio trwy hollt y saethau mae’n troi a hedfan

tros yr aber.

Conwy.

Cyd-etifeddiaeth o amddiffyn ac ymosod ar sail

carreg, llechen, mwsogl, pren, calch, gwaed.

Bondoeau uchel a thyrrau carreg yn ymestyn tuag at

yr un toriad gwawr a’r un machlud.

Liz Tunstall

Coron gau pwy?

Cuddia colomennod yng nghraciau’r castell

wrth i wylanod gwylltion hedfan i mewn,

llenwi’r tyrau, gadael,

llef o ganol bywyd.

Mae’r hogyn ll’godan fawr yn dal i redeg,

yn gwneud mân swyddi i eraill sydd rhy brysur

ac yn ddirgel gasáu y

caplaniaid, y siambrleniaid, yr arglwyddi,

y ceidwaid carchar y milwyr a’r sgrifellwyr.

Mae’r hogyn ci yn dal i dyfu, yn mynd,

yn troelli, allan o wynt

ac yn marw – bron yn marw,

lawr y grisiau serth a llithrig.

Mae lleisiau crug yn atsain

rhwng waliau’r dwnsiwn,

tu hwnt i’r tapestrïau sy’n mygu

yr adfail a fu unwaith yn wyn.

Jack Dorey

Wedi’i adael ar ei ben hun ac eto ddim ar ei ben ei hun

Waliau trwchus o daffi hallt

pentyrrau o baent poitslyd

Hirsgwar cul

pelydryn haul

Normaneg a Chymraeg

anadl ac ieithoedd

Awyr o’r heli’n darfod

ar bren y lloriau fel papur â staen coffi

Mynyddoedd carreg

gwreiddiau carreg

pwy sy’n cyfrif?

Anadl y gwir

yng ngafael oer y cerrig

Erys seiniau rhydd

wrth i rywbeth gerdded

carreg angel

dan esgidiau trymion

Tyfiant wedi’i adael braidd yn sych

darnau cudd o blatennau crimp

o feysydd y gad hynafol

heb ddim ymdeimlad o berthyn

Wna i grwydro’r neuaddau cerrig hyn?

Maent yn anhyblyg a di-ddal fel hen esgyrn

castell o esgyrn caled a meddal

Mae’r castell yn cwyno a gruddfan

Dy galon: hanner du

hanner coch

Julia Niedzinska

Castell

Pobl: y llafariad yn grwn fel carreg afon yn y geg,

Sŵn colli, nid sŵn yr uchelwyr.

Mae’r geg yn gron wrth i’r saeth drywanu’r asen.

Marwolaeth, celain, yn atal yr anadl.

Pobl wedi’u lladd. Pobl heb eu trechu.

Tyrau uchel yn cyhoeddi llafariaid estron.

Pobl yn gwrando. Pobl heb eu trechu.

Min y llafnau, yn awchus yn yr hanner gwyll.

Pobl yn codi. Pobl heb eu trechu.

Corbelau carreg yn cuddio llethrau’r mynyddoedd rhydd.

Pobl wedi’u caethiwo. Pobl heb eu trechu.

Gwyrddni pell, heulwen, llwnc yn dynn â gobaith.

Pobl dan orthrwm. Pobl heb eu trechu.

Ffrydiau glaw, sianelau oer, traed noeth ar gerrig crynion.

Pobl yn dioddef. Pobl heb eu trechu.

Drewdod dwnsiwn ger capeli llawn tapestrïau,

Ffenestri eurweog, esgyrn wedi’u dryllio.

Pobl wedi’u carcharu. Pobl heb eu trechu.

O dan ragfuriau, mae afon yn lledu i’r môr,

tonnau bach yn anwesu, patrwm glas yn llifo.

Pobl yn symud. Pobl heb eu trechu.

Gwylanod yn chwalu o’r tyrau ac yn hedfan dros hofelau.

Pobl rydd. Pobl heb eu trechu.

Deil cannoedd o flynyddoedd y straeon yn y cerrig,

atsain lleisiau yn cynhesu’r mannau moel

pobl yn cofio, pobl heb eu trechu.

Heb eu colli, ’di gwreiddio’n barhaol yn y mynydd,

pobl yn adhawlio’r hyn fu’n eiddo iddynt erioed,

tir ac iaith, chwedl a hanes,

pobl heb eu trechu. Pobl. Cynefin.

Beth Flynn

Y Tair Elinor

Où est Eléonore?

Mae hi’n

hwylio o Gastilia

gan afael yn ei gordd o ŵr,

yn breuddwydio am lawntiau gwyrdd persawrus,

ei bol fel planed

yn deisyfu olewydd aur, tapestrïau meddal

ac un enedigaeth ar bymtheg.

Cod ei sgertiau trymion i lamu i fyny’r tŵr.

Nid yw hi yma.

Ble mae Elinor?

Mae hi’n

siglo ar y seilia,

yn ochneidio am ei merch a aeth yn angof

yn pylu yn y neuadd islaw’r mynydd

(llifa dŵr yn rhubanau)

yn credu y bydd y palas yn gwarchod

llinach y tywysogion.

Llifa i’r Fenai yn nistawrwydd yr haf.

Nid yw hi yma.

Càit a bheil Eilidh?

Mae’n gwasgu

troed yn erbyn y llawr,

yn gwnïo ffrogiau o dartan Gordon lliwgar,

yn ysgwyd breichled drom at y teledu,

pinnau yn dynn rhwng ei gwefusau,

neu mae’n cerdded ar hyd y muriau

law yn llaw â’i hwyres,

yn anadlu rhyddid y gwyliau.

Nid yw hi yma.

Vanessa Griffiths

Echoes of Castell Conwy

In the shroud of a grey overcast sky,
rain drips like whispered secrets.

Damp, low-lying mist clings to ancient stone
where once the sun danced on pristine white.
Now a ghostly colossus stands—
a testament to Edward’s iron grip,
its walls crumbling, lime wash peeled away

like forgotten dreams.

In ethereal ruins of Conwy Castle,
lichens weave a tapestry of green,
encrusting the castle’s weathered heart.
Pigeons softly coo in hollow halls,
their sound the only whisper of life
in this fading monument of power.

Above, two jackdaws perch on high,
silent sentinels with knowing eyes,
observing their surroundings.
Above them, Yr Ddraig Coch hangs proudly,
while below, Conwy’s swirling tide merges

past and present in tidal whirlpools.

The wind howls through the womb of the castle,
each gust a reminder of ancestors’ groans, souls

lost in shadows of conquest. Where the fierce

spirit of Wales once surged like a storm
against the encroaching tide of the English army,

bombarded by ceaseless rain,

the weathered stone of the castle glazes over
and in the silence, the land speaks.

Geraint Jones