Cestyll a Muriau Trefi’r Brenin Edward

Mae rhai o gestyll godidocaf Cymru yn ein hatgoffa o gyfnod cythryblus, pan arferai brenhinoedd Lloegr a thywysogion Cymru gystadlu am bŵer.

Ym 1276-77 a 1282-83, arweiniodd y Brenin Edward I ddwy ymgyrch filwrol yng Nghymru i drechu tywysogion Cymru a sefydlu rheolaeth y Saeson. Er mwyn gwneud hyn, adeiladwyd neu atgyweiriwyd llawer o gestyll rhwng 1276 a 1295.

Cestyll Biwmares, Caernarfon, Conwy a Harlech oedd y cestyll gorau a adeiladwyd gan Frenin I Edward yng Nghymru. Yng Nghaernarfon a Chonwy adeiladwyd trefi newydd wedi'u hamgáu o fewn muriau anferth ar yr un adeg â'r cestyll. Cafwyd eu dechrau a'u cwblhau i raddau helaeth rhwng 1283 a 1330.

Y canlyniad, yn unigol ac ar y cyd, yw'r enghraifft orau sydd wedi goroesi o bensaernïaeth filwrol o ddiwedd y drydedd ganrif ar ddeg yn Ewrop. Gyda'i gilydd, cafodd y pedwar castell hwn a dau fur tref eu harysgrifo ar Restr Treftadaeth y Byd yn 1986 fel Safle Treftadaeth y Byd Cestyll a Muriau Trefi'r Brenin Edward yng Ngwynedd.