Rydym ni’n defnyddio JavaScript i osod y rhan fwyaf o’n cwcis. Yn anffodus, nid yw JavaScript yn rhedeg ar eich porwr, felly ni allwch newid eich gosodiadau trwy ddefnyddio’r dudalen hon. I reoli eich gosodiadau cwcis trwy ddefnyddio’r dudalen hon, rhowch gynnig ar droi JavaScript ymlaen yn eich porwr.

Gwybodaeth am gwcis

Rydym wedi arbed rhai ffeiliau o’r enw cwcis i’ch dyfais. Mae’r cwcis hyn:

  • yn hanfodol i waith y safle
  • yn helpu gwella’n gwefan trwy gasglu gwybodaeth ac adrodd am sut rydych chi’n ei defnyddio

Hefyd, hoffem arbed rhai cwcis i helpu:

  • gwella ein gwefan trwy fesur y defnydd o’n gwefan
  • cofio eich gosodiadau
Newid gosodiadau cwcis

Rydych chi wedi derbyn yr holl gwcis ar gyfer y wefan hon. Gallwch newid eich dewisiadau ar gyfer cwcis unrhyw bryd.

Adeiladau Rhestredig

Addoli hanesyddol

Yn y canllaw hwn

1. Addoldai Hanesyddol yng Nghymru

Mae i addoldai le pwysig yn amgylchedd hanesyddol Cymru. Maent yn adeiladau cain. Mae mwy na 3,000 o addoldai wedi'u rhestru - gan gynnwys mwy na 200 gradd I - sy'n dangos eu harwyddocâd yn bensaernïol ac yn hanesyddol. Ond mae ansawdd eu pensaernïaeth a'u crefftwaith hefyd yn adlewyrchu eu pwysigrwydd ym mywyd diwylliannol Cymru ar hyd y canrifoedd.

Fodd bynnag, mae cynaliadwyedd ein haddoldai hanesyddol ledled Cymru o dan fygythiad ar hyn o bryd am nifer o resymau, gan gynnwys cynulleidfaoedd yn mynd yn llai, amharodrwydd i ystyried opsiynau ar gyfer y dyfodol neu'r capasiti i'w symud yn eu blaen. Mae llawer o addoldai rhestredig mewn perygl neu'n agored i niwed. Heb ymyrraeth, mae'r ffigwr hwn yn debygol o godi wrth i fwy o adeiladau ddisgyn allan o ddefnydd rheolaidd a'r adnoddau sydd ar gael i ofalu amdanynt yn lleihau.

Mae angen i ni ddod o hyd i ffyrdd y gall yr adeiladau annwyl hyn gadw neu adnewyddu eu gwerth wrth galon cymunedau Cymru, gyda'u harwyddocâd yn cael ei gynnal neu ei wella. Dylid ystyried ystod lawn o opsiynau wrth nodi trefniadau priodol ar gyfer defnydd a gofal yn y dyfodol, gan ganolbwyntio ar bobl a chymunedau yn defnyddio, mwynhau a gofalu am ein haddoldai hanesyddol.

2. Yr Esemptiad Eglwysig

O dan yr esemptiad eglwysig, nid oes yn rhaid i rai enwadau crefyddol gael cydsyniad adeilad rhestredig oddi wrth awdurdodau cynllunio lleol ar gyfer gwaith ar eu haddoldai rhestredig. Mae'r enwadau hynny wedi dangos bod ganddynt systemau craffu a rheoli mewnol sydd o leiaf gystal â’r trefniadau cydsynio sydd gan yr awdurdodau cynllunio lleol.

Daeth Gorchymyn Esemptiad Eglwysig (Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth) (Cymru) 2018 i rym ar 1 Ionawr 2019 yng Nghymru. Fe wnaeth y Gorchymyn hwn — sydd i’w weld ar legislation.gov.uk — ddiweddaru’r drefn esemptiad eglwysig ac egluro agweddau ar ei gweithrediad.

O 1 Ionawr 2019 ymlaen, bydd yr enwadau isod yn esempt yng Nghymru:

  • Undebau Bedyddwyr Prydain Fawr a Chymru
  • yr Eglwys yng Nghymru
  • Eglwys Loegr
  • yr Eglwys Fethodistaidd
  • yr Eglwys Gatholig.

Dyma'r newidiadau pwysicaf a wnaed gan Orchymyn 2018 i'r ffordd y mae'r esemptiad yn cael ei ddefnyddio:

  • nid yw'r esemptiad eglwysig yn berthnasol bellach i gydsyniad ardal gadwraeth ar gyfer dymchwel adeiladau heb eu rhestru mewn ardaloedd cadwraeth
  • mae adeiladau ac adeileddau, boed yn rhaid rhestredig neu beidio, sydd o fewn cwrtil adeilad eglwysig rhestredig yn dod o dan systemau rheoli'r enwadau erbyn hyn.  

I gael rhagor o wybodaeth am yr esemptiad eglwysig, lawrlwythwch y canllawiau newydd ar arferion gorau, Rheoli Newid i Fannau Addoli Rhestredig yng Nghymru: Esemptiad Eglwysig, sydd wedi cael eu cyhoeddi i gyd-fynd â'r Gorchymyn newydd.  

Mae'r canllawiau yn nodi'r egwyddorion arweiniol i'w hystyried wrth fynd ati i gynllunio newidiadau i fannau addoli rhestredig sy'n dod o dan Orchymyn 2018. Maent hefyd yn cynnwys cod ymarfer ar gyfer gweithdrefnau cydsynio’r enwadau, sy'n egluro sut y dylid cynnwys yr egwyddorion hynny wrth wneud gwaith rheoli a gwneud penderfyniadau.