Chwedl y ddraig Gymreig

Ydych chi erioed wedi meddwl tybed pam mae yna ddraig goch ar faner Cymru?

Wel, mae yna lawer o chwedlau Cymreig sydd wedi’u trosglwyddo o genhedlaeth i genhedlaeth. Ond hon, hon yw chwedl y dreigiau coch a gwyn.

Amser maith, maith yn ol, roedd yna ddraig goch yn byw’n heddychlon yma yng Nghymru. Roedd popeth yn iawn nes i ddraig wen ddod un dydd ac ymosod ar y tir.

Gwrthododd y ddraig goch yn ffyrnig, a bu’r ddau greadur yn ymladd yn yr awyr uwchben y tir gwyrdd a hyfryd hwn. 

Aeth y frwydr ffyrnig ymlaen ac ymlaen ac roedd rhuo’r ddwy ddraig mor uchel ac ofnadwy nes i bobl y wlad fynd yn sal; methodd y cnydau, roedd anifeiliaid yn marw, roedd menywod yn colli eu babanod.Roedd yn rhaid i rywun roi diwedd ar yr ymladd. Ac yna pwy ymddangosodd ond Lludd — Cymro eithriadol o ddewr, a ddenodd y ddwy ddraig tuag at grochan mawr a oedd yn llawn medd. Ymatebodd y dreigiau’n syth a, chyn hir, roedden nhw yfed cymaint ag y mynnent, gan ddod yn fwy a mwy meddw.

Clymodd Lludd y bwystfilod, a oedd yn ddigon tawel erbyn hyn, mewn lliain mawr o sidan, a’u claddu’n ddwfn o dan Ddinas Emrys, mynydd yn Eryri.

Yno, bu’r dreigiau yn gorwedd ynghwsg am ganrifoedd. Cafodd y tir ac iechyd yr anifeiliaid a’r bobl a oedd yn byw arno eu hadfer. Tan y diwrnod y penderfynodd y Brenin Vortigern y byddai’n adeiladu castell ar yr union fynydd hwnnw. 

Bob tro y byddai muriau ei gaer fawreddog yn cael eu hadeiladu, byddai’r tir yn crynu a byddai’r muriau’n syrthio I’r llawr. Dro ar ol tro, adeiladwyd y muriau a, dro ar ol tro, bydden nhw’n syrthio.

Yn ei rwystredigaeth, gofynnodd gyngor gan ddyn doeth o’r enw Myrddin, a ddywedodd wrtho am y dreigiau a oedd wedi’ u claddu’ n ddwfn o dan y tir — ac awgrymodd efallai mai nhw oedd gwraidd y broblem.

Palodd Vortigern i lawr a rhyddhau’r dreigiau, a hedfanodd yn syth I’r awyr ac ailddechrau eu brwydr ffyrnig. Ond, y tro hwn, y ddraig goch oedd yn fuddugol a threchwyd y bwystfil gwyn. Adeiladodd Vortigern ei gastell, a dychwelodd heddwch I’r wlad. 

Cafodd y chwedl honno ei hysgrifennu tua’r adeg yr oedd yr Eingl-Normaniaid yn ymosod ar Gymru. Does dim rhyfedd bod y ddraig goch wedi dod yn symbol o falchder, cenedligrwydd a gwydnwch Cymreig.