Rydym ni’n defnyddio JavaScript i osod y rhan fwyaf o’n cwcis. Yn anffodus, nid yw JavaScript yn rhedeg ar eich porwr, felly ni allwch newid eich gosodiadau trwy ddefnyddio’r dudalen hon. I reoli eich gosodiadau cwcis trwy ddefnyddio’r dudalen hon, rhowch gynnig ar droi JavaScript ymlaen yn eich porwr.

Gwybodaeth am gwcis

Rydym wedi arbed rhai ffeiliau o’r enw cwcis i’ch dyfais. Mae’r cwcis hyn:

  • yn hanfodol i waith y safle
  • yn helpu gwella’n gwefan trwy gasglu gwybodaeth ac adrodd am sut rydych chi’n ei defnyddio

Hefyd, hoffem arbed rhai cwcis i helpu:

  • gwella ein gwefan trwy fesur y defnydd o’n gwefan
  • cofio eich gosodiadau
Newid gosodiadau cwcis

Rydych chi wedi derbyn yr holl gwcis ar gyfer y wefan hon. Gallwch newid eich dewisiadau ar gyfer cwcis unrhyw bryd.

Mae Parc le Breos Cwm ym Mhenrhyn Gŵyr yn rhan o feddrod ar siâp siambr Neolithig sydd wedi ei adfer yn rhannol, a nodwyd ym 1937 fel math Hafren-Cotswold o garnedd hir ag iddo siambrau. Adeiladwyd y gromlech, sef siambr gladdu fegalithig, tua 6000 o flynyddoedd yn ôl, yn ystod yr oes Neolithig gynnar. Mae tua saith milltir i’r gorllewin de-orllewin o Abertawe, mewn man sy’n cael ei adnabod bellach fel Coed y Parc Cwm ar Benrhyn Gŵyr.

Beddrod siâp trapesoid sydd yma - gyda rhan uchaf y gromlech a’i orchudd o ddaear bellach wedi eu symud - gyda wal o gerrig sychion isel o’i amgylch. Mae blaengwrt, siâp cloch, sy’n wynebu tua’r de, sydd wedi ei greu gan y wal, yn arwain tuag at gyntedd canolog wedi’i leinio a cherrig mawr calchfaen sydd wedi eu gosod i sefyll i fyny. Roedd gweddillion dynol wedi eu gosod yn y ddau bâr o siambrau carreg sy’n arwain i’r cyntedd. Mae’n bosib bod y cyrff wedi eu gosod mewn ogofeydd cyfagos tan i’r cyrff ddadelfennu, ac yna i’r esgyrn gael eu symud i’r beddrod.

Darganfuwyd y gromlech ym 1869 gan weithwyr a oedd yn cloddio am gerrig ffordd. Yn ystod gwaith cloddio yn ddiweddarach y flwyddyn honno, darganfuwyd esgyrn dynol (y gwyddom bellach eu bod wedi perthyn i o leiaf 40 o bobl), olion anifeiliaid a chrochenwaith Neolithig. Mae samplau o’r safle yn dangos i’r beddrod gael ei ddefnyddio am rhwng 300 ac 800 o flynyddoedd. Newidiodd bywyd yng Ngogledd-orllewin Ewrop tua 6000 o flynyddoedd yn ôl, gyda bywyd teithiol yr heliwr yn cael ei ddisodli gan fywyd amaethu sefydlog.

Mae’r beddrod ar siâp siambr yn gorwedd mewn rhan o gyn-barcdir ceirw canoloesol, a sefydlwyd yn y 1220au gan Arglwydd y Gororau Gŵyr fel Parc le Breos - ardal gaeedig o tua 2000 o erwau sydd bellach yn dir fferm yn bennaf. Mae’r heneb ar lawr ceunant calchfaen cul sych, sy’n cynnwys tua 500 erw o goetir.