Castell Dinefwr

Canolfan teyrnas Deheubarth y bu mawr ymladd drosti  

Yn sefyll mewn man aruchel ar ben bryn uwchlaw Dyffryn Tywi, mae Castell Dinefwr yn hawlio safle llawn mor arwyddocaol yn hanes Cymru. Yn y 12fed ganrif, roedd y gaer ym meddiant yr Arglwydd Rhys, llywodraethwr teyrnas hynafol Deheubarth yn ne Cymru. Yn ystod ei deyrnasiad cafwyd cyfnod prin o heddwch a sefydlogrwydd a esgorodd ar ddiwylliant, cerddoriaeth a barddoniaeth Gymraeg yn blodeuo.

Yn anffodus, ni fyddai’n para. Ar ôl i Rhys farw, cafwyd gwrthdaro dros olyniaeth ac felly blynyddoedd cythryblus wrth i dywysogion Cymru ymladd ymysg ei gilydd ac yn erbyn y Saeson. Yn y pen draw, syrthiodd Dinefwr i reolaeth y Saeson ym 1287 ac yno a fu am ganrifoedd, er gwaethaf ymgais Owain Glyndŵr at ei gipio’n ôl yn ystod ei wrthryfel ym 1403.