Castell Ewloe

Castell o waith llaw brodorion mewn safle coedwig anghonfensiynol  

Er ei fod yn rhannu nodweddion nodedig gyda llawer o gestyll Cymru a adeiladwyd gan frodorion, mae lleoliad Ewloe yn ei wneud yn unigryw. Er bod tywysogion Cymru ar y cyfan wedi dewis llecynnau manteisiol uchel ar gyfer eu caerau, eistedda Ewloe mewn pant ymysg trwch o goetir.

Er bod y safle fel petai’n ddelfrydol bellach, arferai’r ffindiroedd hyn fod yn diriogaeth a sbardunai anghytuno mawr, a’r Cymry a’r Saeson yn gwrthdaro yno’n aml.

Oherwydd diffyg cofnodion o’r cyfnod, hanes gweddol frith sydd i’r castell. Mae’n siŵr bod y tŵr carreg siâp-D, sy’n nodweddiadol Gymreig, wedi’i adeiladu gan Llywelyn ap Iorwerth (Llywelyn Fawr) rywbryd ar ôl 1210, a’r murlenni a’r tŵr gorllewinol cylchol yn cael eu hychwanegu gan Llywelyn ap Gruffydd (Llywelyn Ein Llyw Olaf) bron 60 mlynedd yn ddiweddarach.