Capel a Ffynnon Sanctaidd Gwenffrewi

Man pererindod poblogaidd hyd heddiw 

Bu’r ffynnon sanctaidd yng Ngwenffrewi yn denu pererinion ers 1115 o leiaf. Dywedir ei bod yn ffrydio o’r man lle daeth yr abad Cymreig Beuno Sant, yn y 7fed ganrif, â’i nith Gwenffrewi yn ôl i fywyd, ond mae’n debygol bod gan y stori hon darddiadau paganaidd, llawer hŷn, mewn gwirionedd. Mae’r capel ei hun yn dyddio o ddiwedd y 15fed ganrif. Wedi’i osod yn y llechwedd, mae’n adeilad trawiadol ac anarferol, wedi’i addurno’n fanwl a’i adeiladu’n eithriadol o dda.

Ar y llawr gwaelod, mae dŵr y ffynnon yn ffrydio i fyny i fasn siâp seren o dan nenfwd cromennog coeth cyn llifo allan i bwll awyr agored diweddaraf, lle mae pererinion yn ymweld o hyd i ymdrochi yn ei dyfroedd oherwydd eu priodweddau iachau honedig.

Honnir mai hwn yw’r safle pererindod hynaf yr ymwelir yn barhaus ag ef ym Mhrydain; mae ar lwybr Taith Pererin Gogledd Cymru ar hyd Pen Llŷn i Ynys Enlli, sef ‘Ynys yr 20,000 o Seintiau’ chwedlonol.