Castell Ynysgynwraidd

Caer ganoloesol fawr a chanddi dŵr canolog sylweddol 

Yn un o ‘Dri Chastell Gwent’ (ynghyd â Grysmwnt a’r Castell Gwyn) a sylfaenwyd gan yr arglwydd Normanaidd William fitz Osbern tua dechrau’r 12fed ganrif, mae olion Ynysgynwraidd a welwn heddiw yn tarddu o gaer ddiweddarach a adeiladwyd yn y 13eg ganrif gan Hubert de Burgh. Mae waliau’r castell, sydd mewn cyflwr da, yn amgylchynu gorthwr crwn, yn debyg i’r rheini a welir ym Mronllys a Thretŵr. Fe’i hadeiladwyd ar domen bridd, ac roedd y strwythur cadarn hwn yn llinell amddiffyn olaf pe byddai’r castell dan ymosodiad.

Rhyngddynt, roedd y Tri Chastell yn rheoli ardal fawr o ffindir gwrthdrawiadol rhwng Afon Gwy a’r Mynydd Du, ac Ynysgynwraidd yn hawlio safle strategol ar lannau afon Mynwy uwchben un o’r prif lwybrau rhwng Cymru a Lloegr.