Piler Eliseg

Datod dirgelwch y groes Gristnogol gynnar hon

Wedi’i chodi yn hanner gyntaf y 9fed ganrif mewn safle amlwg ar garnedd gladdu o’r Oes Efydd, y cyfan sy’n weddill o’r groes hon yw’r goes isaf gron. Mae’r arysgrif sy’n addurno’r golofn wedi’i hindreulio ac nid ellir ei ddarllen bellach, ond gwyddom fod y gofeb blaen hon yn adrodd hanes epig am lywodraethwyr blaenorol Cymru.

Mae un ymadrodd yn cynnwys enwau llywodraethwyr olynol teyrnas Powys yn ystod yr 8fed a’r 9fed canrifoedd. Mae un arall yn datgelu bod y groes wedi’i chodi gan Cyngen er cof am ei hen dad-cu Eliseg, y dywedwyd ei fod wedi gyrru’r Saeson Eingl-Sacsonaidd allan o’r rhan hon o Gymru.

Credir bod yr arysgrif gofalus ei gyfansoddiad, sy’n cynnwys terminoleg gyfreithiol, wedi’i fwriadu i’w ddarllen yn uchel, i’w ddatgan i gynulleidfa. Ai yma efallai y byddai llywodraethwyr hynafol Powys yn cael eu penodi? Ai cofeb fuddugoliaeth yw hi, sy’n datgan perchenogaeth wleidyddol ar dir a enillwyd yn ôl o’r Saeson, neu bropaganda hanfodol ar adeg pan oedd y deyrnas dan fygythiad? Neu’r holl bethau hyn?

Cafodd abaty Glyn y Groes (‘Valle Crucis’) gerllaw ei enw o’r golofn; claddwyd teuluoedd llywodraethwyr gogledd Powys yn eglwys yr abaty. Ewch i Amgueddfa Llangollen i weld atgynhyrchiad o groes Piler Eliseg.

Amseroedd agor a phrisiau

Amseroedd agor

1st Ebrill - 31st Mawrth	Ar agor drwy’r flwyddyn
Ar agor drwy'r flwyddyn yng ngolau dydd

Gwybodaeth i ymwelwyr

Maes parcio

Mae lleoedd parcio ar gael yn Abaty Glyn y Groes gerllaw (tua 200 metr i ffwrdd).

Wedi'i leoli ar dir fferm tua 50 metr o ochr y ffordd.

Anhawster cerdded

Tirwedd: Lefel 2 – Hawdd

Polisi dronau

Darllenwch ein polisi dronau am y wybodaeth ddiweddaraf am hedfan yn henebion Cadw: darllenwch y canllawiau

Dim ysmygu

Ni chaniateir ysmygu.

Iechyd a Diogelwch

Rhaid bod yn ofalus a chymryd sylw wrth ymweld â'r heneb hon. Bydd yn agored i'r elfennau naturiol yn rheolaidd a gall fod yn llithrig neu'n fwdlyd o dan draed.

Rhaid i chi ystyried pa esgidiau sy’n addas ar gyfer y tymor a'r math o heneb cyn eich ymweliad. Dim ond yn ystod yr oriau agor penodol y gallwch fynd yno, mae'r rhain wedi'u dewis ar gyfer eich diogelwch h.y. lefel briodol o olau.

Mae llawer o'n henebion mewn lleoliadau uchel, felly rhaid rhoi sylw hefyd i'r ardaloedd cyfagos, y cloddiau a’r ffosydd wrth ymweld.

Mae rheiliau gwarchod wedi'u gosod i atal mynediad i unrhyw rannau o'r safle yr ydym wedi barnu eu bod yn beryglus neu i atal pobl rhag disgyn mewn mannau penodol. Peidiwch â dringo dros unrhyw reiliau ac ati sydd wedi’u gosod, na dringo drwyddynt.

Dylid defnyddio unrhyw ganllaw sydd yno i'ch helpu i ddringo a dod lawr y grisiau hanesyddol yn ddiogel, gan y gall y rhain fod yn anwastad ac o wahanol uchder.

Fel gyda phob heneb hynafol mae perygl bob amser i gerrig ddod yn rhydd mewn tywydd gwael. Fodd bynnag, rydym yn rheoli hyn trwy fonitro trylwyr.

Gall dringo arwain at anaf difrifol.

Mae yna nifer o blanhigion a blodau gwyllt, ac er bod y rhain yn beillwyr gwych gallant fod yn wenwynig i ymwelwyr ac anifeiliaid; rydym yn eich cynghori'n gryf i beidio â chyffwrdd na chaniatáu i gŵn fwyta unrhyw lystyfiant.

Efallai y bydd mynediad yn cael ei rannu neu bod tir fferm cyfagos a allai gynnwys gwartheg pori neu anifeiliaid fferm.

Gwyliwch ein ffilm iechyd a diogelwch cyn ymweld â safleoedd Cadw.

Iechyd a Diogelwch / Health and Safety

Rhowch wybod am unrhyw ymddygiad gwrthgymdeithasol fel dringo, graffiti ac ati i CadwAccidentsReports@llyw.cymru

Mae’r arwyddion canlynol i’w gweld o amgylch y safle mewn ardaloedd risg allweddol, cymerwch sylw ohonynt lle bo’n briodol.