Castell Grysmwnt

Cawr ar y ffin 

Mae Grysmwnt yn aelod o driawd enwog o gadarnleoedd. Ynghyd ag Ynysgynwraidd a’r Castell Gwyn, mae’n un o ‘Dri Chastell Gwent’ a adeiladwyd gan y Normaniaid i reoli rhan allweddol o ffindir trwblus. Cafodd y cadarnle pridd a choed gwreiddiol, a adeiladwyd ar gros mhont (Ffrangeg am ‘fryn mawr’), ei ddisodli’n ddiweddarach â charreg. Cafodd fywyd gweithgar.

Yn y 13eg ganrif cafodd ei ailadeiladu gan gynnwys y porthdy a’r tyrau cylchol. Yn sgil ailfodelu ganrif yn ddiweddarach, cafodd Grysmwnt randai yn addas i aelwyd fonheddig, ond erbyn y 15fed ganrif roedd y castell yn ei chanol hi eto, dan warchae yn y gwrthryfel dan arweinydd carismatig y Cymry, Owain Glyndŵr.