Llys yr Esgob Llandyfái

Diod i’r esgob

Ni allasai bywyd fod mor anodd â hynny i esgobion canoloesol Tyddewi. Byddai’r dynion bydol, cyfoethog, dylanwadol hyn yn mwynhau eu cysuron cartref — fel y gwelwch pan grwydrwch o gwmpas tiroedd gwych Llandyfái, a oedd yn bennaf yn ffrwyth gwaith y dynamig Henry de Gower, esgob Tyddewi o 1328 i 1347. Defnyddiai’r esgobion Landyfái yn encilfa wledig, yn ddihangfa rhag beichiau’r Eglwys a’r Wladwriaeth.

Er nad yw’n bell iawn o Dyddewi ei hun, roedd yn newid byd i fywyd syml, caeth ‘Dewi’r Yfwr Dŵr’, Dewi Sant, nawddsant Cymru, a fu fyw lawer o ganrifoedd ynghynt. Buasai’r preladiaid canoloesol yn byw bywydau breintiedig bonheddwyr gwledig, gan fwynhau moethau llety preifat, neuadd fawr grand, siambr llawr cyntaf, pyllau pysgod, perllannau ffrwythau, gerddi llysiau a pharc 144 erw / 58ha.