Priordy Ewenni

Anheddiad crefyddol anarferol o ryfelgar

Sefydlwyd Priordy Ewenni ym 1141 gan Maurice de Londres yn un o ganghennau abaty Benedictaidd Caerloyw, ac eglwys, tŷ offeiriad a chroesfâu’r priordy hwn yw’r goreuon sydd wedi goroesi o bensaernïaeth Romanésg Normanaidd yn y rhan hon o Gymru. Yn hynod hefyd y mae amddiffynfeydd annodweddiadol o gadarn yr anheddiad, sy’n cynnwys waliau a phyrth trawiadol y gellir eu gweld hyd heddiw.

Nid yw’n gwbl glir pam y byddai angen y fath amddiffynfeydd ar le bach a chymharol ddi-nod fel Ewenni: a gawsant eu hadeiladu i dynnu sylw yn hytrach nag amddiffyn? Er nad oedd gan y waliau amddiffynnol lawer o ran ynddi, mae’n siŵr, mae Priordy Ewenni wedi mwynhau bywyd hir a gweithgar - mae corff Normanaidd yr eglwys yn dal i wasanaethu’n eglwys blwyf leol.