Y Castell Newydd

Castell a godwyd i oroesi

Ynghyd â’i gymdogion yng Nghoety ac Ogwr, roedd y Castell Newydd yn gwarchod y mannau croesi afon pwysig a arferai reoli mynediad i Forgannwg pan oedd llawer o’r rhan hon o’r wlad o dan reolaeth frodorol y Cymry.

Yn ôl pob tebyg, roedd y castell gwreiddiol yma yn wrthglawdd llai soffistigedig, gyda’r olion sy’n sefyll heddiw’n dyddio o gyfnod adeiladu diweddarach o adnewyddu yn y 1180au. Ar y pryd, Harri II oedd yn dal y castell, ac mae’n siŵr bod y cysylltiad brenhinol hwn yn egluro pam gafodd ei adeiladu cystal.

Gellir gweld tystiolaeth o ansawdd adeiladu uwchraddol y castell yn ei ddrws Normanaidd trawiadol, wedi’i gadw mewn cyflwr perffaith heb ei gyffwrdd bron ers y 12fed ganrif.