Mae Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2023 bellach yn darparu’r fframwaith statudol sylfaenol ar gyfer diogelu a rheoli’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru. Yn yr amgylchedd morol, mae Deddf Diogelu Llongddrylliadau 1973 a deddfwriaeth arall yn ychwanegu ati.
Mae is-ddeddfwriaeth yn ychwanegu at ddeddfwriaeth sylfaenol ac yn aml mae ar ffurf Rheoliadau neu Orchmynion. Mae’n galluogi Deddf i gael ei chychwyn ac mae’n darparu’r manylion sydd eu hangen i weithredu Deddf. Hefyd, mae’n caniatáu i’r manylion hynny gael eu diwygio heb fod angen Deddf newydd.
Mae’r tudalennau canlynol yn amlinellu’r ddeddfwriaeth sylfaenol a’r is-ddeddfwriaeth berthnasol ynghylch yr elfennau canlynol o’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru:
Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015
Mae Deddf 2015 yn gofyn bod cyrff cyhoeddus yng Nghymru yn meddwl mwy am y tymor hir, yn gweithio’n well gyda phobl, cymunedau a chyda’i gilydd, yn ceisio osgoi problemau ac yn mabwysiadu dull gweithredu mwy cydgysylltiedig, gan ein helpu i greu Cymru rydym i gyd am fyw ynddi, nawr ac yn y dyfodol.
Mae’r Ddeddf yn diffinio saith nod llesiant:
Mae pum ffordd o weithio, sy’n deillio o’r diffiniad o ddatblygu cynaliadwy yn y Ddeddf, yn ychwanegu at y rhain:
Mae’r saith nod a’r pum ffordd o weithio yn darparu fframwaith clir ar gyfer gwneud penderfyniadau ynghylch gwasanaethau cyhoeddus a dylent fod yn sail ar gyfer popeth y mae cyrff cyhoeddus yng Nghymru yn ei wneud.
Mae’r fframwaith cyfreithiol ar gyfer diogelu a rheoli’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru wedi’i gyfannu gan bolisïau a chyngor cynllunio ac amryw o gyhoeddiadau cyfarwyddyd a luniwyd gan Cadw. Datblygwyd y cyfarwyddyd yn wreiddiol i helpu i weithredu Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2016, ac mae’n cael ei ddiweddaru i adlewyrchu darpariaethau Deddf 2023 a’i Rheoliadau ychwanegol. Trafodir teitlau’r cyfarwyddyd ar dudalen olaf y canllaw hwn.
Mae’r siart hierarchiaeth, sydd ar gael isod, yn dangos y berthynas rhwng y ddeddfwriaeth sylfaenol ar gyfer gwarchod a rheoli’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru a’r polisi, y cyngor a’r canllawiau sy’n ei hategu.