Rydym ni’n defnyddio JavaScript i osod y rhan fwyaf o’n cwcis. Yn anffodus, nid yw JavaScript yn rhedeg ar eich porwr, felly ni allwch newid eich gosodiadau trwy ddefnyddio’r dudalen hon. I reoli eich gosodiadau cwcis trwy ddefnyddio’r dudalen hon, rhowch gynnig ar droi JavaScript ymlaen yn eich porwr.

Gwybodaeth am gwcis

Rydym wedi arbed rhai ffeiliau o’r enw cwcis i’ch dyfais. Mae’r cwcis hyn:

  • yn hanfodol i waith y safle
  • yn helpu gwella’n gwefan trwy gasglu gwybodaeth ac adrodd am sut rydych chi’n ei defnyddio

Hefyd, hoffem arbed rhai cwcis i helpu:

  • gwella ein gwefan trwy fesur y defnydd o’n gwefan
  • cofio eich gosodiadau
Newid gosodiadau cwcis

Rydych chi wedi derbyn yr holl gwcis ar gyfer y wefan hon. Gallwch newid eich dewisiadau ar gyfer cwcis unrhyw bryd.

Trosolwg

Y fframwaith deddfwriaethol ar gyfer diogelu a rheoli’r amgylchedd hanesyddol

Mae tri darn o ddeddfwriaeth yn darparu’r fframwaith statudol sylfaenol ar gyfer diogelu a rheoli’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru, sef:

  • Deddf Henebion Hynafol ac Ardaloedd Archaeolegol 1979
  • Deddf Cynllunio (Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth) 1990
  • Deddf Diogelu Llongddrylliadau 1973.

Roedd Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2016 yn gwneud nifer o ddiwygiadau pwysig i Ddeddfau 1979 a 1990 er mwyn mynd i’r afael ag anghenion yr amgylchedd hanesyddol yng Nghymru. Hefyd, cyflwynodd nifer o ddarpariaethau annibynnol i Gymru.

Mae is-ddeddfwriaeth yn ychwanegu at ddeddfwriaeth sylfaenol ac yn aml mae ar ffurf Gorchmynion neu Reoliadau. Mae’n galluogi Deddf i gael ei chychwyn ac mae’n darparu’r manylion sydd eu hangen i weithredu Deddf. Hefyd, mae’n caniatáu i’r manylion hynny gael eu diwygio heb fod angen Deddf newydd.

Mae’r tudalennau canlynol yn amlinellu’r ddeddfwriaeth sylfaenol a’r is-ddeddfwriaeth berthnasol ynghylch yr elfennau canlynol o’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru:

Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015

Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015

Bydd y Ddeddf hon yn cael effaith fawr ar y ffordd y bydd yr holl gyrff cyhoeddus yn gweithio yn y dyfodol. Mae’n gofyn bod cyrff cyhoeddus yng Nghymru yn meddwl mwy am y tymor hir, yn gweithio’n well gyda phobl, cymunedau a chyda’i gilydd, yn ceisio osgoi problemau ac yn mabwysiadu dull gweithredu mwy cydgysylltiedig, gan ein helpu i greu Cymru rydym i gyd am fyw ynddi, nawr ac yn y dyfodol.

Roedd y Ddeddf yn diffinio saith nod llesiant:

  • Cymru lewyrchus
  • Cymru gydnerth
  • Cymru iachach
  • Cymru sy’n fwy cyfartal
  • Cymru o gymunedau cydlynus
  • Cymru â diwylliant bywiog lle mae’r Gymraeg yn ffynnu
  • Cymru sy’n gyfrifol ar lefel fyd-eang.

Mae pum ffordd o weithio, sy’n deillio o’r diffiniad o ddatblygu cynaliadwy yn y Ddeddf, yn ychwanegu at y rhain:

  • hirdymor
  • integreiddio
  • atal
  • cydweithio
  • cynnwys.

Mae’r saith nod a’r pum ffordd o weithio yn darparu fframwaith clir ar gyfer gwneud penderfyniadau ynghylch gwasanaethau cyhoeddus a dylent fod yn sail ar gyfer popeth y mae cyrff cyhoeddus yng Nghymru yn ei wneud.

Cymru Wrth-hiliol 2030 a Choffáu Cyhoeddus

Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol

Coffáu Cyhoeddus yng Nghymru: Canllawiau i Gyrff Cyhoeddus

Mae Cymru wedi ymrwymo i fod yn genedl wrth-hiliol erbyn 2030 ac un o nodau cynllun gweithredu Cymru wrth-hiliol yw cyflwyno cyfrif cytbwys, dilys a dad-drefedigaethol o'r gorffennol. Yn 2020, cododd Y Fasnach mewn Caethweision a’r Ymerodraeth Brydeinig: archwiliad o Goffáu yng Nghymru gwestiynau am sut rydyn ni’n diffinio ein hanes, beth allwn ni ei wneud am henebion sy'n cydoddef caethwasiaeth, a sut a beth y dylen ni ei ddysgu i'r genhedlaeth nesaf. Does dim un ateb sy'n addas i bawb i heriau gwaddol o hiliaeth a thangynrychiolaeth mewn mannau cyhoeddus. Yn hytrach, mae canllawiau Llywodraeth Cymru ar Goffáu Cyhoeddus yn pwysleisio'r angen am ymgynghori â'r cyhoedd yn eang ac yn fanwl i greu consensws ar gyfer newid, a'r amrywiaeth eang o ymagweddau posibl. Mae'r canllawiau hyn yn berthnasol i Gymru yn unig gan fod treftadaeth yn fater datganoledig, er efallai yr hoffai ceidwaid asedau treftadaeth ledled y DU gyfeirio atyn nhw. Mae pwyslais y canllawiau ar wrth-hiliaeth, ond mae'r ymagwedd y mae'n ei nodi yn berthnasol wrth fynd i'r afael â meysydd eraill lle gall cydbwysedd o ran coffáu fod yn broblem, gan gynnwys profiad Cymru ei hun o drefedigaethu. Bydd sut y gweithredir y canllawiau yn amrywio o un gymuned i'r llall, ond ledled Cymru, mae angen cyson am hanes gonest ar safleoedd anrhydeddu cyhoeddus.

Safleoedd Treftadaeth y Byd

Mae gan Gymru bedwar o Safleoedd Treftadaeth y Byd:

  • Cestyll a Muriau Tref y Brenin Edward yng Ngwynedd
  • Tirwedd Ddiwydiannol Blaenafon
  • Dyfrbont a Chamlas Pontcysyllte
  • Tirwedd Llechi Gogledd Orllewin Cymru.

Nid oes unrhyw reolaethau statudol yn sgil eu harysgrifo yn Safleoedd Treftadaeth y Byd ond, os yw’n briodol, dylai awdurdodau cynllunio lleol gynnwys polisïau lleol ynghylch diogelu Safle Treftadaeth y Byd a’i ddefnyddio mewn ffordd gynaliadwy yn eu cynlluniau datblygu lleol.

Ewch i’r dudalen ynghylch Rheoli Safleoedd Treftadaeth y Byd yng Nghymru i gael rhagor o wybodaeth.

Polisi, cyngor a chyfarwyddyd

Mae’r fframwaith cyfreithiol ar gyfer diogelu a rheoli’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru wedi’i gyfannu gan bolisïau a chyngor cynllunio ac amryw o gyhoeddiadau cyfarwyddyd a luniwyd gan Cadw. Mewn cysylltiad â datblygu a gweithredu Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2016, mae dogfennau newydd wedi’u llunio i adlewyrchu darpariaethau’r ddeddfwriaeth honno a’r athroniaeth bresennol ynghylch cadwraeth. Fe’u trafodir ar dudalen olaf y canllaw hwn.

Mae’r siart hierarchiaeth, sydd ar gael isod, yn dangos y berthynas rhwng y ddeddfwriaeth sylfaenol ar gyfer gwarchod a rheoli’r amgylchedd hanesyddol yng Nghymru a’r polisi, y cyngor a’r canllawiau sy’n ei hategu.