Polisi, cyngor a chyfarwyddyd

Cymru Wrth-hiliol 2030 a Choffáu Cyhoeddus

Mae Cymru wedi ymrwymo i fod yn genedl wrth-hiliol erbyn 2030 ac un o nodau Cynllun Gweithredu Cymru Wrth-hiliol yw cyflwyno cyfrif cytbwys, dilys a dad-drefedigaethol o'r gorffennol. Yn 2020, cododd Y Fasnach mewn Caethweision a’r Ymerodraeth Brydeinig: archwiliad o Goffáu yng Nghymru gwestiynau am sut rydyn ni’n diffinio ein hanes, beth allwn ni ei wneud am henebion sy'n cydoddef caethwasiaeth, a sut a beth y dylen ni ei ddysgu i'r genhedlaeth nesaf. Does dim un ateb sy'n addas i bawb i heriau gwaddol o hiliaeth a thangynrychiolaeth mewn mannau cyhoeddus. Yn hytrach, mae canllawiau Llywodraeth Cymru ar Goffáu Cyhoeddus yng Nghymru: Canllawiau i Gyrff Cyhoeddus yn pwysleisio'r angen am ymgynghori â'r cyhoedd yn eang ac yn fanwl i greu consensws ar gyfer newid, a'r amrywiaeth eang o ymagweddau posibl. Mae'r canllawiau hyn yn berthnasol i Gymru yn unig gan fod treftadaeth yn fater datganoledig, er efallai yr hoffai ceidwaid asedau treftadaeth ledled y DU gyfeirio atyn nhw. Mae pwyslais y canllawiau ar wrth-hiliaeth, ond mae'r ymagwedd y mae'n ei nodi yn berthnasol wrth fynd i'r afael â meysydd eraill lle gall cydbwysedd o ran coffáu fod yn broblem, gan gynnwys profiad Cymru ei hun o drefedigaethu. Bydd sut y gweithredir y canllawiau yn amrywio o un gymuned i'r llall, ond ledled Cymru, mae angen cyson am hanes gonest ar safleoedd anrhydeddu cyhoeddus.

Polisi Cynllunio Cymru

Mae Polisi Cynllunio Cymru yn cael ei ddiwygio i adlewyrchu Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2023 a'i rheoliadau ategol. Yn y cyfamser, mae'r ddogfen bresennol yn parhau'n ddilys.

Mae Polisi Cynllunio Cymru yn amlinellu polisïau cynllunio defnydd tir Llywodraeth Cymru. Ei brif amcan yw sicrhau bod y system gynllunio yn cyfrannu at gyflawni datblygu cynaliadwy ac yn gwella llesiant cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol Cymru, fel sy’n ofynnol dan Ddeddf Cynllunio (Cymru) 2015, Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 a deddfwriaeth allweddol arall.

Mae Pennod 6, ‘Lleoedd Unigryw a Naturiol’, yn esbonio sut y mae’n rhaid i’r system gynllunio roi ystyriaeth i amcanion Llywodraeth Cymru o ran diogelu, gwarchod, hyrwyddo a gwella’r amgylchedd hanesyddol yn adnodd i hybu llesiant cyffredinol y genhedlaeth bresennol a chenedlaethau’r dyfodol. Hefyd, mae’n amlinellu’r polisïau cynllunio o ran rheoli categorïau penodol o asedau hanesyddol mewn ffordd gynaliadwy.

Nodyn Cyngor Technegol 24: Yr Amgylchedd Hanesyddol

Mae Nodyn Cyngor Technegol 24: Yr Amgylchedd Hanesyddol yn cael ei ddiwygio i adlewyrchu Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2023 a'i rheoliadau ategol. Yn y cyfamser, mae'r ddogfen bresennol yn parhau'n ddilys.

Mae’r nodyn cyngor technegol hwn yn rhoi cyfarwyddyd ynghylch sut y mae’r system gynllunio yn ystyried yr amgylchedd hanesyddol wrth baratoi cynlluniau datblygu a gwneud penderfyniadau ynghylch ceisiadau cynllunio a cheisiadau am gydsyniad adeilad rhestredig. Hefyd, mae’n rhoi cyfarwyddyd penodol ynghylch sut y dylid ystyried yr asedau hanesyddol canlynol:

henebion cofrestredig
gweddillion archaeolegol
adeiladau rhestredig
ardaloedd cadwraeth
parciau a gerddi hanesyddol
tirweddau hanesyddol
asedau hanesyddol o ddiddordeb lleol arbennig
Safleoedd Treftadaeth y Byd.

Yn ddefnyddiol, mae’r nodyn cyngor technegol yn casglu ynghyd y meini prawf dethol a ddefnyddir wrth ddynodi henebion cofrestredig ac adeiladau rhestredig a chofrestru parciau a gerddi hanesyddol a thirweddau hanesyddol.

Canllawiau arfer gorau

Rydym wrthi'n diwygio dogfennau canllaw Cadw i adlewyrchu Deddf yr Amgylchedd Hanesyddol (Cymru) 2023 a'r rheoliadau cysylltiedig. Yn y cyfamser, mae'r dogfennau presennol yn parhau'n ddilys.

Mae Cadw wedi cynhyrchu cyfres o gyhoeddiadau cyfarwyddyd arfer gorau sy’n cyfannu’r fframwaith deddfwriaethol a’r polisi a’r cyngor cynllunio cysylltiedig, ac yn cefnogi’r gwaith o reoli amgylchedd hanesyddol Cymru mewn ffordd gynaliadwy. Mae pob un ohonynt wedi’u llywio gan Egwyddorion Cadwraeth Cadw ar gyfer Rheoli Amgylchedd Hanesyddol Cymru mewn Ffordd Gynaliadwy. Mae rhai ohonynt wedi’u hanelu’n bennaf at berchnogion ac mae eraill ar gyfer awdurdodau cynllunio lleol, ond maent i gyd wedi’u hysgrifennu mewn arddull hawdd ei deall ac maent ar gael i bawb ar wefan Cadw.

Mae 16 cyhoeddiad hyd yma:

Asesiadau o’r Effaith ar Dreftadaeth yng Nghymru

Cofnodion Amgylchedd Hanesyddol yng Nghymru: Llunio a Defnyddio

Cytundebau Partneriaeth Dreftadaeth yng Nghymru

Rheoli Mynediad Hawdd i Adeiladau Rhestredig yng Nghymru

Rheoli Newid ar Safleoedd Treftadaeth y Byd yng Nghymru

Rheoli Newid i Fannau Addoli Rhestredig yng Nghymru

Rheoli Newid i Adeiladau Rhestredig yng Nghymru

Rheoli Newid i Barciau a Gerddi Hanesyddol Cofrestredig yng Nghymru

Rheoli Ardaloedd Cadwraeth yng Nghymru

Rheoli Nodweddion Hanesyddol yng Nghymru

Rheoli Adeiladau Rhestredig sydd mewn Perygl yng Nghymru