Castell Cydweli

Cadarnle Normanaidd llawn cystal â chestyll gorau Cymru 

Os gwelwch Gastell Cydweli yn codi uwchlaw afon Gwendraeth yn niwl y bore, byddwch yn barod i gael eich rhyfeddu. Hwn yw caer ganoloesol breuddwydion pawb.   

Dyna pam yr ymddengys, mae’n siŵr, yng ngolygfa gyntaf un ‘Monty Python and the Holy Grail’. Ond nid ar chwarae bach y buasai ymosod ar y cadarnle milwrol hwn.   

Dechreuodd Cydweli tua dechrau’r 12fed ganrif yn gastell ‘cylchfur’ Normanaidd wedi’i wneud o bren ac wedi’i amddiffyn gan glawdd pridd a ffos yn unig. Nid yw’n syndod ei fod dan ymosodiad cyson gan dywysogion Cymru gan gynnwys Arglwydd Rhys, a’i cipiodd ym 1159.

Bedwar degawd yn ddiweddarach, roedd y Normaniaid yn ôl wrth y llyw. Erbyn y 1280au, roedd y brodyr Chaworth, arglwyddi grymus y Mers, wedi creu’r ‘castell o fewn castell’ carreg sy’n dal i sefyll heddiw.  

Dychmygwch fod yn ymosodwr o Gymro. Yn gyntaf, byddai’n rhaid ichi orchfygu’r porthdy mawr gyda’i bont godi a phorthcwlis, a hithau’n bwrw saethau a chreigiau ar eich pennau. Petaech chi wedi torri’r amddiffynfeydd allanol hyn, byddech yn wynebu pedwar tŵr y cwrt mewnol. Dim ffordd ymlaen – a dim un man i guddio. Lladdfa go iawn. 

Ar ôl canrifoedd o wrthdaro yn ôl ac ymlaen rhwng goresgynwyr Normanaidd a thywysogion brodorol, roedd Cydweli yn awr lawn cystal ag unrhyw gastell yng Nghymru. Y porthdy a ychwanegwyd gan Ddugiaeth Gaerhirfryn a goronodd y cyfan. Ni allai lluoedd Owain Glyndŵr hyd yn oed dorri trwodd. 

Sut i ymweld
•    prynwch eich tocynnau mynediad wrth gyrraedd (neu archebwch ar-lein)*
•    gwiriwch ein hamseroedd agor a’n prisiau isod
•    cymerwch olwg ar gyngor iechyd a diogelwch Llywodraeth Cymru cyn ymweld.

*ni ellir ad-dalu tocynnau a ragarchebwyd.

Rhagor o wybodaeth