Castell Cilgerran

Castell ysblennydd nad oedd mor ddiogel ag y gobeithiai’r Normaniaid

Safle Castell Cilgerran yw un o’r mwyaf ysblennydd yng Nghymru. Daw ei ddau dŵr crwn mawr i’r amlwg fry uwchben ceunant dwfn Afon Teifi a nant gyflym Plysgog.  

Hawdd fuasai meddwl mai hwn oedd y llecyn perffaith i’r Eingl-Normaniaid amddiffyn y tiroedd yr oeddent newydd eu goresgyn. Cerddwch y llwybr gwefreiddiol ar hyd y wal o’r tŵr dwyreiniol i ddeall yn union mor frawychus oedd y lle, mae’n rhaid, i rwystro llywodraethwyr teyrnas hynafol Deheubarth.

Ond nid oedd yn ddigon cadarn, wedi’r cyfan. Mae’n siŵr mai castell ‘cylchfur’ a godwyd yma gyntaf ym 1108 gan yr anturiwr Normanaidd, Gerald de Windsor, ac yna newidiodd Cilgerran ddwylo lawer o weithiau dros y ganrif nesaf neu ragor. 

Nid oedd rheolaeth y Normaniaid yn sefyll yn gadarn tan 1223, pan adeiladodd iarll nwyfus Penfro, William Marshal, ‘gastell addurnedig o forter a cherrig’ ar ben y safle gwreiddiol. Er bod Llywelyn ap Gruffudd ac Owain Glyndŵr wedi gwneud eu gorau glas, ni chwympodd Cilgerran byth eto i’r Cymry.  

Mwy am Gastell Cilgerran